Otomatik şanzıman yağı (atf); tork konvertöründe; kuvvet aktarımının
yapılmasında, kumanda elemanlarının emek vermesi için elektrohidrolik ünitede, mekanik şanzıman parçalarının
yağlanması ve soğutulmasında kullanılan, hususi
bir yağdır.
Otomatik şanzıman değişiminde ne olursa olsun üreticinin önerilmiş olduğu özelliklerdeki
(katalogda yazan) yağ kullanılmalıdır.
Otomatik Şanzıman Yağının (ATF),
tork konvertöründe kuvvet aktarımı yapar, vites kumanda elemanlarını
çalıştırır ve vites değişimini sağlar, şanzıman parçalarını yağlar ve soğutur.
Otomatik
şanzıman yağı ne süre değiştirilir?
Mesela
otomatik cvt şanzımanlı bir corolla modelinde, ilk değişiklik için 80 bin km, daha
sonrasında ise 40 bin km’de bir otomatik şanzıman yağının değiştirilmesini
önermiştir.
Otomatik
Şanzıman yağlarını karakteristik özellikleri şu şekilde sıralanabilir:
Ø ATF (Automatic Transmission Fluid) ismiyle anılır.
Ø Vişneçürüğü rengindedir. (Bazıları sarı renkli olabilir),
Ø Fena kokuludur.
Ø İçerisinde kükürt ve asit barındırmaz.
Ø Sentetiktir.
Ø Yüksek ısıya ve yüksek basınca dayanıklıdır.
Ø Akışkandır.
Otomatik
Şanzıman Yağının (ATF) Görevleri:
*Kuvvet
aktarımı: Tork konvertöründe motor torkunu pompadan türbine aktarır.
*Isının
atılması: Tork konvertöründe daha oldukca ısı oluşur. ATF yağı bu ısıyı yağ soğutucusuna taşır.
*Yağlama: ATF yağı tüm hareketli parçaları
yağlar. Bilhassa milleri ve planet dişli setindeki dişlileri.
*Aşıntıların
taşınması: Otomatik
şanzımandaki kavrama/balata setlerinde oluşan balata aşıntılarını filtresine
taşır. Metal aşıntılarıysa, karterdeki mıknatısa göç eder.
*Duyarlı
sürtünme katsayılarının oluşturulması: Kavrama/fren mekanimasındaki balatalı diskler için duyarlı
sürtünme katsayıları oluşturur.
*Vites değişimlerinin
yapılması: Kavrama/fren mekanizmalarındaki piston bölmelerinde basınçlı olarak emek harcayarak, vites
değişimlerinin gerçekleşmesini sağlar.
Otomatik
Şanzıman Yağından (ATF) Beklenen Özellikler:
*Durağan(durgun)
sürtünme katsayısı
*İyi yağlama
özellikleri
*Isıl
dayanıklılık
*Isı
davranımı (ısı değişiminde viskozite ve ısıyla genleşmenin değişmesi)
Otomatik
Şanzıman Yağının (ATF) Emek vermesi
Planet dişli setlerinden çıkan otomatik şanzıman yağı, gövdeden geçerek,
elektrohidrolik birim üstünden yağ karterine akar.
Otomatik şanzımandaki dişliler dönerken, yağ, dönen parçalar tarafınca
dışa doğru (şanzıman gövdesine) savrulur, buradaki kanallardan yağ karterine
akar.
Şanzımana üreticinin belirttiği özelliklerde ve oranda yağ konulur.
Karterin üst kısmında, aşırı yağ dolumu durumunda kapanacak şekilde yapılmış
bir şamandıra bulunur. Şanzımana fazla yağ konulduğunda, şamandıra kapanır,
fazla yağın şanzımanın dişli grubuna geçmesini engeller, böylece dönen
parçaların yağın içine dalması ve yağın köpüklenmesi engellenmiş olur. Dişli
grubunda yağ köpürürse, bu köpükler hava tahliyesiyle dışarı atılır. (Dikkat:
Yağ köpüğü kolayca tutuşabilir.)
Otomatik
Şanzıman Yağ Seviyesi
Otomatik şanzımanda yağ seviyesi denetim edilirken, motor çalışıyor
olmalıdır, bu sırada tork konvertörü ve hidrolik elemanlar yağ ile doludur, bu
sırada karterde kalan yağın seviyesine bakılır.
Yağ düzey kontrolünde yağın sıcaklığı belirli bir sıcaklıkta olmalıdır.
Yağ, sıcaklıkla genleştiğinden bu ısı önemlidir, katalog değerine bakılır.
Karterde kalan yağın miktarı sıcaklıktan
oldukca etkilenir. Karterdeki yağın miktarı; hangi vites kumanda elemanına hangi
basınçla yağ gönderildiğine ve tork konvertöründeki yağın basıncı ve
sıcaklığına bağlı olarak değişmiş olur. Tork konvertörü yağın büyük bir bölümünü
ihtiva eder, fakat bir genleşme hacmi sunmaz, doğrusu sıcaklıkla genleşme sadece
karterdeki hacim yardımıyla karterde oluşur, bu sebeple ısı oldukca önemlidir.
Yağ seviyesinin kontrolü için bazı şanzımanlarda yağ düzey çubuğu
vardır. Bazılarında gösterge tüpü vardır.