Otomatik Şanzıman Elektrohidrolik Kumanda Ünitesi – Otomatik Şanzıman Beyni – Hidrolik Valf Grubu – Hidrolik ve Selenoid Valfler
Not: Bu mevzuyu anlayabilmek için ilkin, Otomatik Şanzıman konusunu içindeki alt mevzularla beraber okumuş ve anlamış olmalısınız. Bu bölümde otomatik şanzıman beynini (elektrohidrolik ünitesinin) parçaları ve emek verme prensibi, animasyonlarla detaylı şekilde açıklanmıştır.
Elektrohidrolik kumanda ünitesi, (otomatik şanzıman beyni) otomatik şanzımanın yönetildiği (kumanda edilmiş olduğu) merkezdir. Şanzımanın altında, karter bölümünde bulunur.
Otomatik Şanzıman Elektrohidrolik Kumanda Ünitesinin Görevleri:
-Tork konvertörüne yağ akışını kumanda eder.
-Konvertör kilitleme mekanizmasının çalışmasını ayarlar.
Otomatik Şanzıman ECU’nün Görevleri (Otomatik Şanzıman Elektronik Denetim Ünitesinin Görevleri):
*Sensörlerden gelen giriş sinyallerini toplar,
*Giriş sinyallerini değerlendirir,
*Denetim ve ayarlama algoritmasını uygular,
*Aktörlerin yönetimini yapar,
*Öteki ECU’lerle yazışma kurar,
*Sensör ve aktörlerle; elektriksel ve mekanik bağlantı kurar.
Elektrohidrolik birim 3 temel kısımdan oluşur:
-Şanzıman ECU, Elektrik grubu, Kumanda Valf Gövdesi
Elektrohidrolik ünitenin kısımları:
* Durağan(durgun) tazyik ayar elektrovalfleri
*Değişken tazyik ayar elektrovalfleri
*Valf pistonları
*Tazyik açma-kapama elektrovalfleri
*Basınçları ayarlayan valf pistonları
Valf pistonu (itici) muhafazasında;
-Tazyik ayar valfleri
-Tazyik kumanda pistonları
-Tazyik ayar pistonları (iticileri)
bulunur.
Valf pistonu (itici) muhafazası ve valf muhafazası, hidrolik bağlantıları oluşturur.
Ara sacı, iki muhafaza arasındaki hidrolik bağlantıyı sağlar.
Muhafazaların üst kısmında elektrik grubu bulunur. Elektrovalfler ve elektrik bağlantılarıyla, şanzıman ECU’sü burada bulunur.
Burada;
*Elektrovalfler (solenoid valfler),
*Devir sensörleri, (Bkz: Sensörler)
*Şanzıman yağı ısı sensörü (NTC), (Bkz: Sensörler)
*Kontak anahtarı kilit şalteri
bulunur.
Otomatik Şanzıman Elektrohidrolik Kumanda Ünitesinin Yapısı ve Emek vermesi
Hidrolik sistemler, yağ basıncıyla iş yapmak suretiyle tasarlanmıştır. Yağın basıncı, ilgili hidrolik elemanda (bir piston, silindir, hidrolik motor), kuvvete dönüştürülür ve bu kuvvet bir işi yerine getirir.
Hidrolik sistemde yağ, basınçsız olarak karterde (depoda) durmaktadır. Yağın karterden emilerek geçirme edilmesi ve tazyik kazanması, yağ pompasıyla gerçekleşir.
Basınçlı yağ, hidrolik tesisatta iletilir, bunun için boru ve kanallar kullanılır.
Pompanın gönderilmiş olduğu yağın tazyik ve debisi, hidrolik devrede değiştirilebilir. Basıncı düşürmek için yağ tahliye edilir (bu sırada debi artar), basıncı yükseltmek için yağın geçişi zorlaştırılır (bu sırada debi azalır).
Hidrolik elemanların emek verme hızı, hidrolik yağın debisine bağlıdır. Debi fazlaysa süratli çalışır, debi azsa yavaş çalışır. Mesela otomatik şanzımandaki kavrama mekanizmasının emek vermesi hızını debi belirler, debiyi de pompa ve kumanda valflerinin kapasitesi; kavramanın süratli emek vermesi, vites geçişinin de süratli olmasını sağlar.
Düşük tazyik ve debili yağ akışları, elektrovalflerle denetim edilir. Yüksek tazyik ve debili yağ akışları mekanik valflerle kumanda edilir. Bu mekanik valfler yüksek debi ve basıncı denetim edebilirler, elektrik tesisatındaki röle mantığıyla çalışırlar. Düşük bir kumanda basıncı gönderilen mekanik valf, fazlaca büyük tazyik ve akışı denetim edebilir; böylece hidrolik elemanlar yeterince güçlü ve süratli çalışabilir.
OTOMATİK ŞANZIMAN HİDROLİK ÜNİTESİNDE KULLANILAN VALFLER – HİDROLİK (MEKANİK VALFLER) VE ELEKTROMEKANİK (MANYETİK – SELENOİD VALFLER)
Elektrohidrolik ünitede çeşitli valfler kullanılır. Mesela;
Vites değişiklik yapma valfler, hidrolik olarak çalışır.
Vites seçme sürgülü valfi, mekanik olarak çalışır.
Tazyik denetim valfler, elektromekanik yada mekanik olarak çalışır.
Çeşitli elektrovalfler (solenoid valfler) elektromekanik olarak çalışır.
Elektrohidrolik ünitede çoğu zaman; elektrovalfler ünitenin üst kısmında, mekanik – hidrolik valfler orta bölümde, valf sürgüleri ve kanalları en bölümde bulunur.
Görevleri Bakımından Valf Çeşitleri:
Kumanda Valfleri (Açma – Kapama Valfleri)
Kumanda valfleri, bir alıcıya giden basıncı açar yada kapatırlar (ON – OFF). Böylece alıcı çalışır yada durur. Kumanda valfi, elektrik sinyaliyle çalışan, elektronik (bobinli) bir valf ise, buna elektrohidrolik kumanda valfi denir. Kumanda valfi, onu çalıştıran başka bir kumanda basıncıyla çalışıyorsa, bu bir hidrolik kumanda valfidir.
Tazyik Ayar Valfleri
Tazyik ayar valfleri, bir alıcıya giden basıncı azaltır yada yükseltir. Tazyik ayar valfi, elektronik (bobinli) bir valf ise, buna elektrohidrolik tazyik ayar valfi denir. Tazyik ayar valfi, onu çalıştıran başka bir kumanda basıncıyla çalışıyorsa, bu bir hidrolik tazyik ayar valfidir.
Yapıları Bakımından Valf Çeşitleri:
Elektrovalfler (Elektrohidrolik Valfler)
ECU kumandasında elektronik olarak çalışan valfler, elektrovalflerdir (burada elektrohidrolik valf diyoruz). Hidrolik bir alıcının (kumanda edilen elemanın) süratli şekilde emek vermesi için kafi debileri yoktur, düşük debi ve tazyik değerlerinde çalışırlar. Bu elektrovalfleri, kırılgan şekilde şanzıman ecu tarafınca kumanda edilir.
*Açma-Kapama (Kumanda) Elektrohidrolik valfler
*Tazyik Ayar Elektrohidrolik valfler
Hidrolik Valfler (Mekanik Çalışan Valfler)
Yüksek tazyik ve debi değerlerinde, hidrolik valfler kullanılır. Bunların yapılarında bobin yoktur, mekanik olarak çalışırlar. Hidrolik vafler, elektrohidrolik valfler tarafınca gönderilen basınçla kumanda edilir. Bu bakımdan bir röle valf benzer biçimde çalışırlar, şu demek oluyor ki düşük bir kumanda basıncıyla, yüksek basınçları denetim ederler.
*Açma-Kapama (Kumanda) hidrolik valfleri
*Tazyik Ayar hidrolik valfleri
Bir açma-kapama hidrolik valfini, başka bir açma-kapama (kumada) elektrovalfi kumanda eder.
Bir tazyik ayar hidrolik valfini, başka bir tazyik ayar elektrovalfi kumanda eder.
OTOMATİK ŞANZIMAN ELEKTROHİDROLİK ÜNİTESİNDEKİ HİDROLİK DEVRE VE VALFLERİN ÇALIŞMASI
Otomatik şanzımanda bulunan fazlaca diskli hidrolik kavramanın hidrolik dönem şeması gösterilmiştir. Pompadan çıkan 20 bardan fazla tazyik, emek verme basınc ayar valfi tarafınca 20 bara düşürülür. Bu 20 barlık emek verme basıncı, Ayar Valfi tarafınca basıncı ayarlanarak, hidrolik kavramaya gönderilecektir.
Ayar Valfi’nin kumanda edilmesi için 2 tane valf kullanılır; Besleme Basıncı Ayar Valfi, elektrovalfe giden besleme basıncını 6 bara düşürür. Gelen 6 barlık tazyik, Tazyik Ayar Elektrovalfi tarafınca, elektronik olarak ayarlanarak, Ayar Valfi’ni kumanda etmek suretiyle gönderilir. Netice olarak; hidrolik kavramanın çalışmasını, Ayar Valfi kumanda eder. Ayar Valfini; Tazyik Ayar Elektrovalfi kumanda eder.
Valfler ve Hidrolik Devredeki Basınçlar
Otomatik şanzımanın hidrolik sistemindeki en yüksek tazyik pompa basıncıdır. 20 barın üzerindedir.
Hidrolik ünitesinde, ortalama 20 barlık emek verme basıncı ayarlanır.
Emek harcama basıncından, kumanda ve ayar manyetik valflerini besleyen, ortalama 8 bara düşürülmüş bir tazyik olan valf besleme basıncı türetilir. Yapısal nedenlerden dolayı bu valfler direkt emek verme basıncı ile beslenemez. Manyetik valfler, valf besleme basıncından çeşitli kumanda basınçlarını (0 ila ortalama 6 bar) üretirler.
Kumanda basınçları, bunlara gore değişebilen bir kavrama basıncı (0 ila ortalama 20 bar) ayarlayan ayar valflerine etkir. Kavrama basıncı, kumanda elemanlarını hareket ettirir.
Tork konvertörün doldurulmuş olduğu yağlama basıncı (ortalama 5 bar) hususi bir role haizdir. Tork konverterden çıkan yağ, yağ soğutucusundan geçer ve şanzımanın yağlama yerlerine ulaşır.
Oradan yine yağın basınçsız olduğu kartere döner.
Otomatik Şanzımanda Yağ Pompası ve Yağlama Hattı
ATF yağı, pompa tarafınca filtreden geçirilerek karterden emilir . Yağ pompası, yağı elektrohidrolik kumanda ünitesine basar. ECU kumandasında yağ basıncı max 25 bar’a kadar çıkabilir, bu yüksek basınçlı yağ, şanzımandaki kavrama ve frenleri çalıştırmak için kullanılır. Elektrohidrolik üniteden yağlama için gönderilen yağ, ilkin tork konvertörünü doldurur. Tork konvertöründen çıkan yağ, ilkin yağ soğutucusunda soğutulur, peşinden şanzımanın dişli ve parçalarını yağladıktan sonrasında kartere süzülür. Daha çok data için: Yağ pompası
Otomatik Şanzımanda Güç Akışı
AÇMA – KAPAMA VALFLERİ (KUMANDA VALFLERİ)
Kumanda valfleri, bir alıcıya giden basıncı açar yada kapatırlar (ON – OFF). Böylece alıcı çalışır yada durur. Kumanda valfi, elektrik sinyaliyle çalışan, elektronik (bobinli) bir valf ise, buna elektrohidrolik kumanda valfi (elektrovalf) denir.
Kumanda valfi, onu çalıştıran başka bir kumanda basıncıyla çalışıyorsa, bu bir hidrolik kumanda valfidir.
Çeşitleri:
*Hidrolik kumanda valfi (mekanik çalışır).
*Elektrohidrolik kumanda valfi (elektrovalf).
HİDROLİK KUMANDA VALFİNİN ÇALIŞMA PRENSİBİ
Hidrolik Kumanda Valfi, Bir Kumanda Basıncıyla Açılıp Kapatılarak Çalıştırılıyor.
Hidrolik kumanda valfi, mekanik olarak çalışan bir valftir. Normalde kapalı konumdadır. Bir yay, valf pistonun kapalı konumda tutmadadır ve piston, pompa girişini kapalı tutmaktadır.
X ucundan bir kumanda basıncı tesir eder; kumanda basıncı, valf pistonunu hareket ettirir (yay kuvvetini yenerek). Valf pistonunun hareket etmesiyle, pompa giriş kanalı açılarak basınçlı yağ valfe giriş yapar ve alıcıya giden kanala (A) geçer. Böylece hidrolik alıcıya ulaşan basınçlı yağa iş yaptırılmış olur.
Kumanda valfi kapalı konuma getirilmek istenirse, X kumanda basıncı kesilir, artık kumanda basıncı valf pistonunu itmez. Valfin içindeki baskı yayı, valf pistonunu geri iterek yine kapalı konuma getirir (P giriş kanalı kapanır). Bu sırada, alıcıya giden hatta bulunan yüksek basınçlı yağ, depoya tahliye hattından (0 kanalı) tahliye edilerek, tazyik boşaltılır.
Buradaki mekanik kumanda valfini denetim eden kumanda basıncını, çoğu zaman bir elektrovalf kumanda eder.
Gösterim olduğu bölmede de bir kanal vardır, bu kanal depo tahliye hattına bağlıdır. Bu, pistonun serbestçe hareket edebilmesi için gereklidir.
AÇMA – KAPAMA ELEKTROVALFLERİ (KUMANDA MANYETİK VALFLERİ)
Kumanda elektrovalfleri (açma – kapama elektrovalfleri), yağ basıncını verir yada keser. Bir yağ akışının geçmesine izin verir yada durdurur. Yağ basıncını açar yada kapatır. Kumanda elektrovalfler, elektronik olarak (bir ECU tarafınca) kumanda edilirler ve düşük tazyik ve debi değerlerinde çalışırlar. Bir hidrolik alıcıya giden yağ akışını denetim ederek, onun çalışmasını kumanda ederler, alıcı ya çalışır ya da durur. Kumanda elektrolvalfleri çoğu zaman bilye oturmalı valflerdir; bobin (elektromıknatıs), yay, bilye, kumanda pistonu benzer biçimde parçalardan oluşur.
Elektrovalf normalde kapalı konumdadır; yay etkisiyle itilen bilye, pompadan gelen basınçlı yağın geçmiş olmasına izin vermez, giriş kanalı kapalıdır. Elektrolvalfi kumanda eden denetim ünitesi (ecu), elektrovalfe akım gönderdiğinde, bobin enerjilenerek elektromıknatısa dönüşür ve merkezindeki demir çekirdeği yukarı çeker, P giriş kanalı açılarak, A alıcısına yağ akışı gerçekleşir. Bu sırada yukarı çekilen bilye, yağın kartere akışını da kapatır.
ECU tarafınca elektrovalf akımı kesildiğinde, bobinin mıknatıs özelliği sonlanır ve çekme kuvveti biter. Yay gücüyle, valf pistonu yine ileri itilerek kapalı konuma geçer, P giriş kanalı kapatılmış olur. Bu sırada kartere giden tahliye kanalı da açılmıştır, böylece emek verme (A) hattındaki basınçlı yağ, kartere tahliye edilir (basıncı tahliye edilmiş olur).
BASINÇ AYAR VALFLERİ
Tazyik ayar valfleri, bir alıcıya giden basıncı azaltır yada yükseltir. Tazyik ayar valfi, elektronik (bobinli) bir valf ise, buna elektrohidrolik tazyik ayar valfi denir. Tazyik ayar valfi, onu çalıştıran başka bir kumanda basıncıyla çalışıyorsa, bu bir hidrolik tazyik ayar valfidir.
Yapıları Bakımından Tazyik Ayar Valfi Çeşitleri:
*Hidrolik tazyik ayar valfi (mekanik çalışır).
*Elektrohidrolik tazyik ayar valfi (elektrovalf – ayar manyetik valfi).
Tazyik ayar valfi, yağ basıncının belirli bir tazyik değerine ayarlanıp sabitlenmesi için yada elektronik olarak kumanda edilerek istenen değerde tazyik elde edilmesi için kullanılır. Valfin çıkış basıncı sabitse; buna durağan(durgun) basınçlı tazyik ayar valfi denir. Valfin çıkış basıncı değişkense; buna değişken basınçlı tazyik ayar valfi denir. kullanılır. Tazyik ayar valfinde basıncı ayarlanan yağ, devamında bir sistemi yağlamak için yada başka bir valfte besleme basıncı olarak kullanılabilir.
Tazyik Ayar Valfi Çeşitleri:
*Durağan(durgun) Basınçlı Ayar Valfi (Mekanik)
*Değişken Basınçlı Ayar Valfi (Elektromekanik)
SABİT BASINÇLI BASINÇ AYAR VALFİ (MEKANİK)
Durağan(durgun) Tazyik Ayar Valfi, mekanik yapıda bir valftir ve hidrolik prensiplerle çalışır. Durağan(durgun) tazyik ayar valfi, basıncı daima durağan(durgun) meblağ, tazyik değişmez.
Durağan(durgun) basınçlı mekanik tazyik ayar valfinin çalışmasını idrak etmek için 3 değişik durumda inceleyelim:
-Tazyik dengedeyken emek verme durumu.
-Tazyik yükseldiğinde emek verme durumu.
-Tazyik düştüğünde emek verme durumu.
Durağan(durgun) Basınçlı Tazyik Ayar Valfinin Emek vermesi (Mekanik)
Durağan(durgun) basınçlı tazyik ayar valfi, daima çıkış basıncını durağan(durgun) meblağ. Çıkış basıncı, valfin üretimi aşamasında belirlenmiş ve valf buna gore tasarlanmıştır.
Valfte basıncı sabitlenen yağ, başka bir valfi çalıştırma için besleme basıncı kullanılabilir yada bir sistemi yağlamak suretiyle kullanılabilir.
Durum 1 (Basinç Dengededir – Stabil)
Manometreden de görüleceği suretiyle çıkış basıncı sabittir. Çıkış (A) hattındaki tazyik, soldaki valf pistonunun sol tarafınca tesir etmektedir; buna karşılık olarak, baskı yayı da sağdaki valf pistonunun sağ tarafınca karşı kuvvet uygulayarak, kuvvet dengesi sağlar. Sağ ve sol pistonun arasına dolan yağın basıncı; her iki tarafa da eşit kuvvet uyguladığından, dengeyi bozucu bir tesir yapması imkansız. Bu durumda; pompadan (P) gelen basınçlı yağ, çıkış basıncını durağan(durgun) tutacak şekilde azca oranda girer. Kartere dönüş kanalı ise KAPALI konumdadır.
Durum 2 (Çıkış Basıncı Yükseldiğinde Yine Dengeleme)
Valf çıkışındaki hatta bulunan kısma valfini kısarak, yağın debisini azaltıyoruz, bunun sonucunda çıkış basıncı artıyor. Bu durum, alıcıya giden yağın başka sebeplerle kısılması durumunda da yaşanırdı.
Şimdi tazyik ayar valfi yine basıncı dengeleyecek.
A Çıkış hattında ANLIK olarak artan tazyik, soldaki valf pistonunun sol tarafına da artarak tesir eder ve yay kuvvetini yenerek pistonu sağ tarafa ittirir. Bu durumda pompadan (P) gelen tazyik girişi tamamen kapanır, öte taraftan SAĞDAKİ piston da kartere çıkış kanalını açmıştır, buradan yağ kartere tahliye edilerek tazyik düşürülür ve çıkıştaki tazyik yine ayarlanmış olduğu değere geri döner. Böylece valf pistonu yine denge konumuna gelir, yay yine pistonu orijinal konumuna geri iter, karter çıkışı kapanır, P girişi dengeli şekilde kısmen açılır. Artık tazyik gene sabittir.
Durum 3 (Çıkış Basıncı Düştüğünde Yine Dengeleme)
Valf çıkışındaki hatta bulunan kısma valfini açarak, yağın debisini yükseltiyoruz, bunun sonucunda çıkış basıncı azalıyor. Bu durum, alıcıya giden yağın başka sebeplerle artması durumunda da yaşanırdı.
Şimdi tazyik ayar valfi yine basıncı dengeleyecek.
A Çıkış hattında ANLIK olarak azalan tazyik, soldaki valf pistonunun sol tarafına da azalarak tesir eder ve bu kez yay kuvveti, düşük tazyik kuvvetini yenerek pistonu sol tarafa ittirir. Bu durumda yay kuvveti, basınçtan daha fazladır. Böylece pompadan (P) gelen tazyik girişi daha çok açılır, öte taraftan SAĞDAKİ piston da kartere çıkış kanalını kapatmıştır, çıkış basıncı yine yükselir.
Tazyik terkrar yükseldiğinde, pistonu sağa iterek P girişini kısar ve valf pistonu yine denge konumuna gelir. Yay kuvveti ve tazyik yine dengelenmiştir. Artık tazyik gene sabittir.
Dengeleme esnasında yada istirahat konumunda, farketmeksizin, valf pistonunun çalışmasına yakından bakalım. Devamlı minik hareketlerle (titreşerek) basınçlı yağ geçişini dengeler.
BASINÇ AYAR VALFLERİ – BASINÇ AYAR ELEKTROVALFİ (AYAR MANYETİK VALFLERİ)
Tazyik ayar elektrovalfi, değişken bir yağ basıncı ayarlamak için kullanılır. Belirli tazyik değerleri içinde kademesiz (sonsuz) tazyik kıymeti ayarlanabilir. Tazyik ayar elektrovalfleri, ECU tarafınca gönderilen PWM sinyaliyle kumanda edilir.
İki tür tazyik ayar elektrovalfi vardır;
*Tazyik düşürme ayar valfi
*Tazyik yükseltme ayar valfi
Tazyik ayar valflerinin, oransal valf denilen çeşitleri vardır. Oransal valfler, elektronik tazyik regülatörü ihtiva eder, böylece kırılgan bir karakteristik eğrisi sağlar. İstenen basınçta durağan(durgun) tutulabilmesi için, tazyik sensörü ve entegre elektronik ayarlayıcılıdır.
Tazyik Düşürme Ayar Valfi
*Tazyik normalde maksimumdur.
*Kumanda sinyali arttıkça, tazyik AZALIR.
*Kumanda dönem dışı kaldığında, şu demek oluyor ki acil durumda, basıncın tamamını çıkışa verirler.
*ECU tarafınca PWM sinyaliyle kumanda edilirler.
Tazyik Yükseltme Ayar Valfi
*Tazyik normalde minimumdur.
*Kumanda sinyali arttıkça, tazyik ARTAR.
*Kumanda dönem dışı kaldığında, şu demek oluyor ki acil durumda, çıkış basınçsızdır.
*ECU tarafınca PWM sinyaliyle kumanda edilirler.
Tazyik ayar elektrovalfleri, iki değişik karakteristikte çalışır;
*Tazyik yükseltme elektrovafleri (yükselen tazyik karakteristiğine haiz elektrovalfler)
* Tazyik düşürme elektrovafleri (düşen tazyik karakteristiğine haiz elektrovalfler)
Tazyik yükseltme elektrovafleri (yükselen tazyik karakteristiğine haiz elektrovalfler)
Tazyik yükseltme elektrovalfine, şanzıman ecu tarafınca gönderilen elektrik akımı arttıkça, valfin oluşturduğu tazyik artar. Elektrik akımı kesildiğinde, denetim basıncı 0 bar olacaktır. Bu elektrovalf; torkkonvertörü kilitleme mekanizması, bazı kavrama ve frenlerde kullanılır.
Tazyik düşürme elektrovaflleri (düşen tazyik karakteristiğine haiz elektrovalfler)
Tazyik düşürme elektrovalfine, şanzıman ecu tarafınca gönderilen elektrik akımı arttıkça, valfin oluşturduğu tazyik azalır. Elektrik akımı kesildiğinde, denetim basıncı maksimum olacaktır. Bunun anlamı, bu elektrovalf elektriksiz kaldığında, maksimum tazyik göndererek, bağlı olan elemanlar çalışmaya maksimum basınçla devam edecektir. Şanzıman arıza modu çalışmasında, bu valfler kullanılır. Bu elektrovalf; sistem basıncı valfi olarak ve bazı kavrama ve frenlerde kullanılır.
BASINÇ AYAR ELEKTROVALFİ ÇALIŞMA PRENSİBİ (ELEKTROMEKANİK BASINÇ KISMA VALFİ)
Basıncı düşürmenin yolu, akışkanı tahliye etmektir. Buradaki tazyik kısma elektrovalfi normalde kapalı konumdadır. Yay kuvveti, nüveyi ve pistonu, giriş kanalını kapatacak şekilde itmektedir (istirahat konumu). Bu sebeple kartere giden tahliye kanalından akış yoktur.
ECU, pwm sinyaliyle akım gönderdiğinde, bobin mıknatıslanarak nüveyi (pistonu) yukarı çeker ve giriş kanalını açar. Yağ, bu kanaldan girer ve kartere tahliye kanalına geçerek tahliye olur. Böylece kısma boğazının çıkışındaki tazyik düşer. Kırılgan tazyik ayarlaması, pwm sinyaliyle yapılır, sinyal genişliği arttıkça, valfin açılma miktarı da artar, bu durumda daha çok tazyik tahliyesiyle, daha çok tazyik düşüşü oluşur. PWM impuls genişliği azaldıkça, kanal açıklığı azalır, tazyik düşüşü azalır.
DEĞİŞKEN BASINÇLI BASINÇ AYAR VALFİ (ELEKTROMEKANİK)
Mekanik olarak çalışan ve yüksek tazyik ve debiyi kumanda eden (üstteki) ayar valfini, kumanda etmek için (alttaki) elektrovalf kullanılır.
Elektrovalf minik tazyik ve debiyle çalışır. Elektronik olarak ECU tarafınca PWM sinyaliyle kırılgan şekilde kumanda edilir.
Elektrovalfin gönderilmiş olduğu kumanda basıncı, mekanik tazyik ayar valfinin tazyik ayarı yapmasını sağlar (dozajlamayı sağlar).
Üstteki mekanik tazyik ayar valfi, yüksek basınçlı ve yüksek debili emek verme basıncını ayarlar. Bir röle valf benzer biçimde çalışır. Şu demek oluyor ki mekanik ayar valfini kumanda eden bir elektrovalf vardır. Böylece, tazyik ayar valfi, değişken bir kumanda basıncını, tazyik ve debi açısından güçlendirmiş olur. Burada amaç, minik bir kumanda basıncıyla, büyük basınçları denetim ederek ayarlamaktır.
Mekanik valf kumanda basıncyla çalışmasına karşın, bir baskı yayına da haizdir. Baskı yayı, sistemde tazyik yokken, valf pistonunu sola iterek, valfi istirahat konumuna alır, pompadan gelen P tazyik giriş kanalının açık pozisyonda beklemesini sağlar. Böylece pompa çalıştığında tazyik girişi gerçekleşir ve yağ valfin içine akar.
Niçin Baskı Yayı Da Kullanılmıştır?
Mekanik valf kumanda basıncıyla çalışmasına karşın, bir baskı yayına da haizdir. Baskı yayı, sistemde tazyik yokken, valf pistonunu sola iterek, valfi istirahat konumuna alır, pompadan gelen P tazyik giriş kanalının açık pozisyonda beklemesini sağlar. Böylece pompa çalıştığında tazyik girişi gerçekleşir ve yağ valfin içine akar.
ŞANZIMAN VİTES KONUMU SEÇME VALFİ
Şanzıman vites seçimi valfi, şanzımanın emek verme modunu ayarlayan valftir, P, R, N, D benzer biçimde temel emek verme konumları sürücü tarafınca seçilir. Bu valfin emek vermesi sürücünün vites kolundaki seçimine bağlıdır. Valf ile vites kolu arasındaki bağlantı eski araçlarda çubuklar yada çelik tel (bowden teli) ile sağlanır, bu durumda konum seçme valfi mekanik olarak kumanda edilir. Yeni nesil araçlarda vites kolu ile şanzıman içinde çoğu zaman mekanik bağlantı yoktur, vites konumu seçimi elektronik olarak (buton yada seçme kolu) yapılır, bu durumda konum seçme valfi elektromekanik olarak kumanda edilir. Elektronik kumanda kullanılıyorsa, vites konumu seçim sinyaline gore, hidrolik ünitedeki valf pistonu bir servo elektrik motoru tarafınca hareket ettirilir.
Şanzıman kumandasının yada elektrovalflerin arızalanması benzer biçimde acil durumlarda, ileri (2. vites) ve geri vitesin kullanımına izin verecek şekilde sistem yapılandırılmıştır. Bu durumda şanzımandaki hidrolik elemanlara, ihtiyaca gore ayarlanmış bir tazyik değil, tam emek verme basıncı gönderilir. Vites kolundaki seçime gore, tazyik direkt ilgili kumanda elemanlarına verilir.